Expertinterview met Jos Sluijsmans: de groene last mile en de rol van fietskoeriers in duurzame bezorging

Wil je jezelf allereerst kort voorstellen: wie ben je en wat doe je?

Mijn naam is Jos Sluijsmans, ik ben 60 jaar, getrouwd en woonachtig in Nijmegen. In 2004 ben ik gestart met Fietsdiensten.nl. Ik wilde eigenlijk laten zien dat de fiets en het fietsen voor heel veel ‘problemen’ in de samenleving een oplossing is. Ik heb bovendien zelf erg veel plezier van het fietsen en dat gun ik andere mensen ook.

Ik wilde mijn brood verdienen met ‘fietsen’ in brede zin en heb allerlei toepassingen bedacht en uitgevoerd: fietskoeriersdiensten, fietsen met mensen die niet zelfstandig konden fietsen, fietslessen, het organiseren van discussie-avonden en mobiliteitsdebatten, fietsevenementen rond designfietsen en vanaf 2012 het International Cargo Bike Festival. Ik heb deelgenomen aan verschillende onderzoeken in samenwerking met diverse kennisinstellingen naar fietsen en stadslogistiek en ik adviseer overheden over de inzet van bak- en vrachtfietsen in de stadslogistiek. Ik geef hierover ook presentaties, landelijk en internationaal en gastcolleges.

Kun je ons vertellen wat een ‘groene last mile’ volgens jou inhoudt en waarom dit zo belangrijk is binnen de context van duurzame logistiek?

De ‘groene last mile’ kan meerdere betekenissen hebben. Als je het over bevoorrading van bijvoorbeeld winkels in de binnensteden hebt, is het het laatste stuk binnen de bebouwde kom van een stad. Dat is waar de ‘problemen’ beginnen voor reguliere vervoerders: verkeersopstoppingen, nauwe straatjes, voetgangersgebieden, voetgangers, fietsers, scooterrijders, rolstoelers, etc. Vanwege de klimaatopgave, gezondheid en luchtkwaliteit moet die ‘last mile’ schoner en groener worden. Uitstootvrij (zero emissie) dus. Eigenlijk weten we dat al zo’n 40 jaar lang, maar het is nu actueler en urgenter dan ooit, omdat echte maatregelen steeds werden vooruitgeschoven en uitgesteld.

De ‘groene last mile’ is ook de bezorging aan huis van producten aan consumenten van de distributiecentra naar de consument of vanuit de fysieke winkel naar de consument. Overigens gaat het niet alleen om de ‘last mile’, maar ook om de ‘first mile’, een product of pakket dat vanuit de stad op weg gaat naar elders.

Wat maakt fietskoeriers zo geschikt voor een groene last mile en welke voordelen bieden ze ten opzichte van andere transportmiddelen?

Fietskoeriers zijn zo geschikt voor de groene last (en first) mile, omdat een groot deel van de goederen die in de stad vervoerd worden relatief klein en licht zijn. Er zijn maar weinig bestelbusjes die werkelijk efficiënt goederen vervoeren: 80% rijdt vaak met maar één product of minder dan 250 kilo gewicht. Qua massa vervoert een bestelbusje dus eigenlijk vooral zichzelf en veel lucht. Fietskoeriers veroorzaken geen uitstoot, maken geen lawaai en zijn benaderbaar als mens. Bezorging in de stad per fietskoerier is meestal betrouwbaarder en sneller, omdat ze minder afhankelijk zijn van de normale doorstroming van het verkeer en meer alternatieve of kortere routes kunnen nemen. Op de fiets kun je oogcontact maken en met elkaar praten. Dat kan bijna niet in een vrachtwagen of bestelbus. Ik denk dat veel mensen onderschatten hoe belangrijk dit sociale aspect is in de beleving in een stad. Als je rekent met een maatschappelijke kosten en batenanalyse, is een fietskoerier altijd goedkoper.

Wat zijn uitdagingen waarmee bedrijven worden geconfronteerd bij het implementeren van een groene last mile? Hoe kunnen deze uitdagingen worden overwonnen?

Bedrijven worden geconfronteerd met verandering bij het implementeren van de groene last mile. Dat is eigenlijk het belangrijkste. Als je zaak of winkel altijd op een bepaalde manier bevoorraad werd, op een manier die in het verleden het meest logisch en efficiënt leek, is het heel moeilijk om dat te veranderen. Vooral als je zelf misschien daar de noodzaak niet van inziet. Ondanks het feit dat dit al tientallen jaren speelt, zijn veel ondernemers nog steeds niet op de hoogte.

Welke adviezen zou je geven aan bedrijven die net beginnen met het verkennen van duurzame oplossingen voor hun last mile?

Mijn advies zou zijn om je te verdiepen in de mogelijkheden voor een duurzame last mile. Kijk naar goede voorbeelden van ondernemers die wel al maatregelen genomen hebben. Ik heb zelf een lijst gemaakt van meer dan 300 bakfietsinitiatieven in meer dan 60 steden in Nederland.

Je hoeft het ook niet alleen te doen. Misschien is het wel veel efficiënter en goedkoper om lokale fietskoeriers en hun landelijke netwerk of andere duurzame vervoerders in te zetten, dan zelf je eigen logistiek te doen. Op de website ZES25 staan tientallen vervoerders die al geïnvesteerd hebben in de duurzame last mile. Daarnaast zijn er in veel regio’s ook mobiliteitsmakelaars die gratis advies geven over verduurzaming van de last mile.

We merken dat veel bedrijven nog terughoudend zijn met het toevoegen van groene bezorgopties. Waarom denk jij dat dat is?

Ik denk dat dit komt door onbekendheid en angst voor verandering. Maar, zoals ik eerder al zei, je hoeft het wiel niet opnieuw uit te vinden. Er zijn al veel voorbeelden van ondernemers die wel al de juiste stappen gezet hebben. Je hoeft alleen maar hun goede voorbeeld te volgen.

Wat zijn enkele van de uitdagingen waarmee fietskoeriers te maken krijgen? Zijn er specifieke oplossingen of innovaties die je hebt gezien om deze uitdagingen aan te pakken?

Fietskoeriers hebben met veel uitdagingen te maken. Een (bak)fiets heeft natuurlijk zijn beperkingen in volume en massa. Maar de meeste fietskoeriers kennen hun eigen beperkingen goed en hebben indien nodig samenwerkingsverbanden met partijen die ze naadloos in kunnen passen in hun eigen logistieke proces. Er blijven natuurlijk ook altijd knelpunten in de (fiets)infrastructuur die ondanks de goede fietsinfrastructuur in Nederland toch nog vaak vooral is ingesteld op autoverkeer. Landelijke of lokale regelgeving kan ook soms een uitdaging zijn.

Welke interessante ontwikkelingen zie jij bij de grote vervoerders, zoals PostNL, DHL en DPD, op het gebied van duurzame bezorging?

Het is interessant om te zien dat de reguliere pakketbezorgers ook intensief experimenteren met de inzet van bakfietsen, vrachtfietsen en andere lichte elektrische voertuigen. Dat is best een ingewikkeld proces, omdat zij eigen medewerkers op een andere manier moeten laten werken, terwijl bij fietskoeriers de intrinsieke motivatie al aanwezig is.

Het is voor de bak- en vrachtfietsindustrie wel belangrijk dat de grote vervoerders ook meedoen, zowel voor de beeldvorming als voor de daadwerkelijke volumes van de verkopen van bak- en vrachtfietsen.

Overigens zijn de samenwerkende fietskoeriers in Nederland gezamenlijk eigenlijk ook al een ‘grote vervoerder’: na PostNL en DHL vervoeren zij een hoger percentage post en pakketten dan bijvoorbeeld DPD, GLS, of FedEx.

Wat denk jij dat de impact gaat zijn van de nieuwe regelgeving m.b.t. de zero-emissie zones per 2025?

De impact kan heel groot zijn. Cargo bikes zijn echt een heel interessant duurzaam en efficiënt alternatief voor dieselbusjes en elektrische busjes, zowel energie-efficiënt als kostenefficiënt. Het gebruik van bak- en vrachtfietsen zal vervoerders, andere ondernemers en consumenten (hopelijk) veel bewuster maken van wat we nu echt nodig hebben, en wat eigenlijk vrij overbodig is. Het beperkte volume dwingt je tot beter nadenken. Het is toch van de zotte dat we in Europe vier miljoen ton overproductie aan kleding vervoeren (in Nederland 250 duizend ton). We moeten beter nadenken over hoe we dit kunnen voorkomen, en beperkte volumes helpen hierbij. Mijn verwachting is dat deze nieuwe regelgeving in ieder geval zal helpen bij de afname van overproductie, overconsumptie en het vervoer van overbodige producten.

Het zou wel nog helpen als de overheid het gebruik van cargo bikes (en LEV) even sterk zou stimuleren en subsidiëren als het gebruik van elektrische bestelbussen.

Hoe zie je de toekomst van fietskoeriers in relatie tot duurzame logistiek? Zijn er nieuwe ontwikkelingen, zoals technologieën of beleidsinitiatieven, die ervoor kunnen zorgen dat fietskoerier nog meer worden ingezet?

Men zou de ervaring en deskundigheid van fietskoeriers veel meer in moeten zetten en moeten waarderen. Met fietskoeriers bedoel ik dan wel de echte fietskoeriersdiensten zoals Cycloon, Velocity Fietskoeriers, Fietskoerier Utrecht, Fietskoerier Deventer, Tour de Ville, Groen Bezorgen, Groene Rijders, etc. en niet de maaltijdbezorgers en boodschappenbezorgers op een fiets. De eerstgenoemde bedrijven hebben vaak al meer dan 10 jaar ervaring in de stadslogistiek en daar zou veel meer mee gedaan kunnen worden.

Daarnaast zullen er andere logistieke processen of systemen ontstaan. Ik heb zelf nog steeds veel verwachtingen van ‘containerisatie’, maar dat is best een ingewikkeld proces.